Si diagnostikohet osteoporoza
Osteoporoza eshte nje semundje qe ka ndryshime te medha ne strukturen e kockave, e cila zakonisht karakterizohet nga humbja e densitetit te kockave dhe ulja e fortesise se tyre.
Kjo semundje behet me e rende ne menyre graduale dhe zakonisht nuk ka simptoma ne fazen e hershme.
Osteoporoza dobeson kockat dhe ben qe ato te jene me lehtesisht te lendueshme. Kjo mund te çoje ne lendime te shpeshta, veçanerisht te persona e moshuar. Frakturat e kockave te gjata dhe te shpines jane shpesh te lidhura me osteoporozen dhe mund te shkaktojne dhimbje te renda dhe ndikojne ne menyren e jetes se pacientit.
Nder faktoret me te rendesishem te rrezikut per zhvillimin e osteoporozes do te permendim:
- mosha e madhe
- gjinia (grate jane me te prirura te preken prej osteoporozes)
- trashegimia familjare
- ndikimi hormonal
- ndikimi i mungeses se aktivitetit fizik
- konsumi i paket i kalciumit ne diete
- konsumi i larte i alkoolit dhe i duhanit
Kush jane tre egzaminimet imazherike te cilat vendosin diagnozen e osteoporozes?
Per te diagnostikuar osteoporozen, per te vleresuar rrezikun e frakturave(thyerjeve te kockave) dhe per te percaktuar nevojen per trajtim, mjeku ka shume te ngjare te kerkoje nje egzaminim specifik te densitetit kockor.
Standarti i arte apo egzaminimi kryesor per vendosjen e diagnozes se kesaj semundje eshte osteodensitometria apo matesi i densitetit kockor. Ky ekzaminim perdoret per te matur densitetin mineral kockor. Kjo analize kryhet duke perdorur rrezet x me energji te dyfishte (DXA ose DEXA). Sasia e rrezeve X te absorbuara nga indet dhe kockat matet nga aparati DXA dhe tregon densitetin mineral te kockes.
Kjo paisje konverton informacionin e densitetit kockor ne rezultatin T-score dhe Z-score. Shkalla-T apo T-score tregon densitetin e kockave ne krahasim me nje popullate normale(zakonisht 30 vjec) dhe perdoret per te vleresuar rrezikun per te pasur nje thyerje kocke. Shkalla-Z apo Z-score mat masen e kockave ne krahasim me ato te grupmoshes tuaj. Ky numer mund te ndihmoje per te treguar nese keni nevoje per analiza te metejshme mjekesore.
Egzaminimet e meposhtme mund te kryhen per te percaktuar frakturat e kockave per shkak te osteoporozes:
- Radiografia e kockave
Radiografia e kockave prodhon imazhe te kockave, si per shembull te dores, kyçit te dores, krahut, berrylit, shpatulles, kembes, kyçit te kembes, gjurin, kofshen, ijen, legenin ose shtyllen kurrizore. Ndihmon ne diagnostikimin e kockave te thyera, te cilat ndonjehere jane rezultat i osteoporozes. - CT e shtylles kurrizore
Skaneri apo CT e shtylles kurrizore kryhet per te vleresuar shtrirjen e fraktures. Mund te perdoret per te matur densitetin e kockave dhe per te percaktuar nese ka te ngjare te ndodhin fraktura vertebrale. - MRI e shtylles kurrizore
Imazhe me rezonance magnetike te shtylles kurrizore kryhet per te vleresuar frakturat vertebrale kur kemi faza te renda te semundjes si osteoporoza apo edhe kur thyerjet e kockave kane ndodhur per shkaqe te tjera.
Cfare tregon nje analize gjaku kur kemi osteoporoze?
Analiza e gjakut mund te ofroje informacione te rendesishme per shendetin e kockave, por ajo nuk eshte nje mjet i drejtperdrejte per diagnozen e osteoporozes. Per te diagnostikuar osteoporozen dhe vleresuar densitetin e kockave, zakonisht perdoret nje egzaminim specifik i quajtur densitometria e kockave, sic edhe e kemi permendur me siper.
Megjithate, analizat e gjakut mund te japin disa tregues qe lidhen me shendetin e kockave dhe rrezikun e osteoporozes, siç jane:
- Niveli i kalciumit
Analiza e gjakut mund te tregoje nivelet e kalciumit ne organizem. Kalciumi eshte nje mineral i rendesishem per shendetin e kockave, dhe nivelet e uleta te kalciumit mund te lidhen me humbjen e densitetit te kockave. - Niveli i vitamines D
Vitaminë D eshte e nevojshme per absorbimin e kalciumit ne kocka. Nivelet e uleta te vitamines D mund te ndikojne ne shendetin e kockave dhe te rrisin rrezikun e osteoporozes. - Te tjere tregues te rendesishem jane edhe proteina C-reaktive (CRP) dhe treguesit e tjere te inflamacionit. Ato mund te jene te rendesishem ne vleresimin e pergjithshem te shendetit dhe te rrezikut te semundjeve te ndryshme, perfshire osteoporozen.
Megjithate, eshte e rendesishme te theksohet se nje analize e thjeshte e gjakut nuk eshte e mjaftueshme per diagnozen e osteoporozes. Diagnoza e sakte behet zakonisht permes densitometrise se kockave, qe perdor rreze X per te matur densitetin e kockave ne pika te caktuara te trupit.
Mjeku specialist qe merret me semundjet qe prekin kockat quhet ortoped.
Cila eshte skema e trajtimit qe ndiqet per osteoporozen?
Ka shume medikamente te miratuara per te zgjedhur trajtimin e osteoporozes duke perfshire:
- bisfosfonate(Fosamax, Actonel, etj)
- kalcitonin
- terapi hormonale
- frenues i ligandit RANK
- modulatorët selektivë të receptorit të estrogjenit (SERMs)
- analog i hormonit paratiroid.
Kerkohet nje recete nga mjeku per keto barna dhe kerkohet vleresim mjekesor perpara trajtimit.
Frakturat ose shtypja e vertebrave te shtylles kurrizore se mund te ndodhin si rezultat i osteoporozes. Ne keto raste, vertebroplastika dhe kifoplastika, te kryera nga nje radiolog, mund te jene nje opsion per te trajtuar frakturat e dhimbshme te shtylles kurrizore.
Ne disa raste te fraktures me kompresion(shtypje), mund te kerkohet trajtim kirurgjik, veçanerisht nese ka deshmi te ngushtimit te rende te kanalit kurrizor.
