MUNGESA E VITAMINES K
Vitamina K eshte nje lende/substance qe trupi yne ka nevoje per te realizuar mpiksjen(formimin e koagulave te gjakut) dhe per te ndaluar gjakderdhjen. Kjo ndodh ne saj te prodhimit te disa proteinave qe marrin pjese ne procesin e koagulimit(mpiksjes se gjakut)me ane te vitamines K.
Ne e marrim vitamine K nga ushqimi qe hame si spinaqi apo kale(perimet jeshile ne pergjithesi),por nje pjese e madhe e vitamines K prodhohet gjithashtu edhe nga bakteret e mira qe jetojne ne zorret tona. Studiuesit po ashtu po mundohen te shpjegojne lidhjen qe ka ndermejt vitamines K ne organizem dhe rritjes dhe zhvillimit te kockave.
Mungesa e vitamines K lidhet me disa gjendje shendetesore si kequshqyerje,perdorimin e disa lloj medikamentesh apo disa semundje te caktuara.Po ashtu kemi edhe ate qe njihet si Sindromi Hemorragjik i te Porsalindurit qe shkaktohet nga mungesa vitamines K.
Foshnjat lindin me sasi shume te vogel te vitamines K te ruajtur ne trupin e tyre, e cila mund te coje ne probleme serioze te hemoragjis nese nuk plotesohet menjehere.
SIMPTOMAT
Simptoma kryesore e mungeses se vitamines K eshte hemoragjia e madhe.
Mbani mend qe nje situate e tille mund te ndodhe edhe ne zona te tjera pervec se ne vendin e prerjes ose te plages.
Gjakderdhja mund te jete gjithashtu e dukshme nese dikush:
- mavijoset(nxihet) lehtesisht, ne rast demtimesh fizike
- formohen mpiksje te vogla gjaku ne shtratin e thonjve
- gjakderdhje ne membranat mukoze qe gjenden ne zonat brenda trupit
- japin jashteqitje qe duket e zeze ose ne nuancat e ngjyrave te erreta (pothuajse si katrani) dhe permban pak gjak
Tek foshnjat, mjeket duhet te vezhgojne mungesen e vitamines K nese ka:
- gjakderdhje nga kordoni i kerthizes
- gjakderdhje ne lekure, hunde, traktin gastrointestinal ose zona te tjera
- gjakderdhje ne penis nese foshnja eshte bere synet
- gjakderdhje e papritur ne tru, e cila eshte jashtezakonisht e rrezikshme dhe kercenuese per jeten.
SHKAKTARET E DEFICITEVE TE VITAMINES K
Edhe pse mungesa e vitamines K eshte pothuajse e pazakonte tek te rriturit, disa njerez jane ne rrezik te madh nese:
- merrni antikoagulante si warfarin, i cili hollon gjakun
- marrni antibiotike
- keni nje gjendje qe ben qe trupi te mos perthithe yndyren sic duhet,psh semundja e Celiakis,probleme biliare(te vezikes se temthit),etj.
- keni nje diete(menyre ushqyerje/te ngreni) qe i mungon jashtezakonisht vitamina K
Foshnjat e porsalindura jane ne rrezik per te pasur mungese te vitamines K per nje sere arsyesh:
- qumeshti i gjirit eshte shume i varfer në vitamine K
- vitamina K nuk transferohet mire nga placenta e nenes te foshnja e saj
- melcia e nje te porsalinduri nuk e perdor vitaminen ne menyre efikase
- te porsalindurit nuk e prodhojne vete vitaminën K2(lloji i vitamines K qe prodhohet ne zorre) ne ditet e para te jetes
DIAGNOZA E DEFICIENCES SE VITAMINES K
Para vendosjes se diagnozes se mungeses se vitamines K,mjeku duhet te interesohet per problemet qe keni pasur ne te kaluaren ne lidhje me:
- perdorimin e antikoagulanteve(holluesit e gjakut)
- perdorimi e antibiotikeve
- probleme me tretjen e yndyrnave
Kur mjeku dyshon qe shkak eshte perdorimi i antikoagulanteve ju njofton te beni nje analize te quajtur PT dhe INR. Ne baze te ketyre analizave mund tju rregulloje dozen e medikamenteve qe do perdorni.
TRAJTIMI
Trajtimi per deficiencen e vitaminen K ne organizem eshte ilaci fitonadione, qe eshte vitamina K1(lloji i vitamines K qe merret me ante te ushqimeve).
Shumicen e kohes mjeket e japin ate si nje medikament oral/qe merret nga goja. Nje mjek ose infermier gjithashtu mund ta injektoje ate subkutane. Doza per te rriturit varion nga 1-25 miligrame (mg).
Mjeket do te pershkruajne nje doze me te vogel fitonadione per dike qe po merr nje antikoagulant. Zakonisht kjo doze eshte rreth 1-10 mg. Kjo behet per te shmangur nje nderlikim per shkak te antikoagulanteve qe nderhyjne ne prodhimin e vitamines K te trupit.
Tek foshnjat, rekomandohet qe te porsalindurit te marrin nje doze te vetme prej 0,5-1 mg vitamine K1 pas lindje intramuskul. Nje doze me e larte mund te jete e nevojshme nese nena ka marrë antikoagulante ose ilace kunder konvulsioneve gjate shtatzanise.
REFERENCAT
https://www.healthline.com/health/vitamin-k-deficiency#prevention
https://www.cdc.gov/ncbddd/vitamink/facts.html
