Cfare jane testet e markuesve tumoral?

Testet per markuesit/shenjuesit tumoral ndryshe njihen edhe si testet shenjues te qelizave tumorale ,te cilet realizojne ate qe njihet si teste screening. Markuesit  tumoral jane substanca qe shpesh prodhohen nga qelizat kancerogjene ose nga qelizat normale ne pergjigje te kancerit. Per shembull, disa shenues  tumoral jane proteina qe disa qeliza kancerogjene i prodhojne ne sasi me te medha se qelizat normale. Ndryshimet  genetike dhe pjese te tjera te qelizave tumorale mund te jene gjithashtu shenues tumoral.

Disa shenues tumorale mund te gjenden ne mostrat e lengjeve te trupit, si gjaku ose urina . Markues te tjere tumorale gjenden ne mostrat e qelizave qe hiqen ,nepermjet biopsies ,nga nje mase tumorale.

Testet e markuesve  tumoral perdoren kryesisht pasi te keni nje diagnose dyshuese per pasjen e kancerit. Rezultatet e testit mund te ndihmojne per ti dhene pergjigje pyetjeve te rendesishme ne lidhje me kancerin, te tilla si:

1. Sa shpejt po rriten qelizat kancerogjene?
2. Cili eshte trajtimi me efektiv ne lidhje me patologjine ne fjale?
3. A funksionon vertet trajtimi?
4. A ka mundesi qe semundja kancerogjene te rikthehet serisht?

Jo te gjithe kanceret kane markues tumoral te njohur. Dhe markuesit   tumoral qe njihen nuk japin informacion te persosur. Kjo sepse:

• Disa gjendje shendetesore ,te cilat nuk jane kancerogjene mund te shkaktojne gjithashtu nivele te larta te disa markuesve  tumoral. Testet e shenuesve tumoral nuk mund te tregojne nese shenuesit  tumoral vijne nga kanceri apo nga nje gjendje tjeter shendetesore.
• Ka edhe nga ato raste kur ka pacient me kancer,por niveli I markuesve tumoral mbetet ne kufijte normal.

Testet e markuesve tumoral shpesh japin nje pamje te plote te semundjes tumorale kur ato perdoren se bashku me rezultatet e testeve dhe egzaminimeve te tjera.

Perse perdoren keto lloj testimesh?

Testet e markuesve tumoral perdoren kryesisht per te mesuar me shume rreth nje patologjie kancerogjene. Por ne raste te caktuara, ato mund te perdoren per te kontrolluar ecurin e  kancerit ose per te ndihmuar ne diagnostikimin e semundjes.

Testet e markuesve tumoral perdoren me shpesh pasi te keni nje diagnose te mundshme te kancerit. Kur perdoren me teste te tjera, shenuesit e tumorit mund te ndihmojne ne:

1. Zbuloni nese kanceri eshte perhapur ne pjese te tjera te trupit tuaj (faza e kancerit)
2. Parashikoni se sa shpejt mund te rritet semundja, mundesine e sherimit dhe nese kanceri ka gjasa te rikthehet.
3. Zgjidhni trajtimin e duhur per tumorin e diagnostikuar. Disa trajtime funksionojne vetem me kanceret qe kane shenues te caktuar te tumorit. Markuesit tumoral qe ndihmojne ne planifikimin e trajtimit quhen gjithashtu biomarkues.
4. Monitoroni sa mire po funksionon trajtimi juaj. Nese nivelet e shenuesve te tumorit ulen,   do te thote qe trajtimi juaj po ju funksionon.
5. Zbulon  nese kancer qe mbetet pas trajtimit ose kancer qe kthehet pas trajtimit.

Disa teste te markuesve tumoral qe perdorin lengjet trupore (kryesisht gjak ose urine) kane nje rol te kufizuar ne depistimin per lloje te caktuara te kancerit. Testet perdoren kryesisht per te kontrolluar njerezit qe:

• Kane nje rrezik te larte per llojin e kancerit qe lidhet me markuesit tumoral qe matet .
• Keni simptoma qe mund te jene nga ai lloj kanceri.

Testet e shenuesve  tumoral qe perdoren per te kontrolluar kancerin nuk mund te diagnostikojne kancerin. Nese keni nje nivel te larte te shenuesve tumoral, kjo do te thote vetem se keni me shume gjasa te keni kancer. Zakonisht nevojitet nje biopsi per te diagnostikuar ose perjashtuar kancerin.

Testet e markuesve tumoral qe perdorin qelizat nga nje tumor mund te ndihmojne ne diagnostikimin e kancerit. Keta “shenues te qelizave tumorale” zakonisht hiqen gjate nje biopsie. Ato mund te perdoren me teste te tjera per te konfirmuar diagnozen e kancerit dhe për te vendosur per trajtimin me te mire.

Perse duhet te realizohet nje test I markuesve tumoral?

Ju mund te keni nevoje per nje test te markuesve tumoral nese:

1. Aktualisht po trajtoheni nga nje semundje kancerogjene
2. Kane perfunduar trajtimin e kancerit
3. Keni nje rrezik te larte per semundjen ne linje familjare ose keni kushte te tjera qe rrisin rrezikun tuaj per semundjen

Lloji i testit qe do te realizoni do te varet nga gjendja juaj shendetesore dhe historia juaj shendetesore, diagnoza e kancerit dhe simptomat qe mund te keni. Me poshte jane disa nga llojet me te zakonshme te markuesve tumoral dhe menyra se si ato perdoren. Ka markues tumoral specific qe lidhen me lloje te caktuara tumoresh.

CA125

CA 15-3 dhe CA27-29

PSA(Antigenet Protein Specifike)

CEA(Antigenet Karcino-embrional)

AFP(alfa-fetoproteinat)

B2M(Beta2-mikroglobulina)

SI REALIZOHET NJE TEST PER MARKUESIT TUMORAL?

• Nje test gjaku: Nje profesionist i kujdesit shendetesor do te marre nje moster gjaku nga nje vene ne krahun tuaj, duke perdorur nje gjilpere  te vogel. Mund te ndjeni pak pickim kur gjilpera hyn ose del nga vena. Kjo zakonisht zgjat me pak se pese minuta.

• Nje test urine: Ofruesi juaj i kujdesit shendetesor do t’ju tregoje se si te merrni nje moster te urines suaj per analize.

• Nje biopsi: Nje mjek do te heqe nje pjese te vogel te indit. Ka shume menyra per te realizuar nje biopsi, ne varesi te vendit ku ndodhet kampioni. Nje biopsi e indeve nga brenda trupit tuaj mund te perdore nje gjilpere te vecante per te hequr nje moster ose nje prerje te vogel per te hequr te gjithe ose nje pjese te nje zone te dyshimte.Nese mostra do te merret nga lekura thjesht ky ind do te gervishtet pak.

Per marrjen e kesaj biopsie pacienti nuk duhet te konsumoj asgje 12 ore para kryerjes se procedures.

Per leximin e rezultateve kontaktoni mjekun tuaj.

REFERENCAT

https://medlineplus.gov/lab-tests/tumor-marker-tests/

https://www.cancer.gov/about-cancer/diagnosis-staging/diagnosis/tumor-markers-list#:~:text=A%20tumor%20marker%20is%20anything,whether%20it%20is%20responding%20to

https://www.cancer.gov/about-cancer/diagnosis-staging/diagnosis/tumor-markers-fact-sheet

https://www.cancercenter.com/diagnosing-cancer/diagnostic-procedures/tumor-markers

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC5242068/