CFARE ESHTE KANCERI I PANKREASIT?

Kanceri i pankreasit ndodh kur qelizat ne pankreasin ndryshojne dhe shumohen jashte kontrollit, duke formuar nje tumor. Pankreasi eshte nje gjender ne bark, midis shtylles kurrizore dhe stomakut. Ai prodhon hormone qe kontrollojne nivelet e sheqerit ne gjak dhe enzima qe ndihmojne ne procesin e tretjes se ushqimit.
Shumica e kancereve te pankreasit fillojne ne kanalet e pankreasit.
Tumoret e pankreasit ne fazen e hershme nuk shfaqen ne testet imazherike. Per kete arsye, shume njerez nuk marrin nje diagnoze derisa kanceri te jete perhapur (metastaza). Kanceri i pankreasit eshte gjithashtu rezistent ndaj shume ilaçeve te zakonshme te kancerit, duke e bere ate jashtezakonisht te veshtire per t’u trajtuar.

Ekzistojne dy lloje kryesore te tumoreve te pankreasit:

1. Tumoret ekzokrine
   Mbi 90% e te gjithe tumoreve te pankreasit jane tumore ekzokrine. Lloji me i zakonshem i kancerit te pankreasit eshte adenokarcinoma, e cila fillon ne qelizat qe rrethojne organet tuaja.
2. Tumoret neuroendocrine
   Me pak se 10% e tumoreve te pankreasit jane tumore neuroendokrine (NETs). Karcinoma e qelizave ishullore eshte nje emertim tjeter per nje NET.

KUSH JANE SIMPTOMAT E KANCERIT TE PANKREASIT?

Fatkeqesisht, nuk ka ndonje shenje te hershme te kancerit te pankreasit. Simptomat zakonisht shfaqen sapo tumori fillon te ndikoje ne organe te tjera ne sistemin tuaj te tretjes.

Simptomat e kancerit te pankreasit mund te perfshijne:

1. Verdhëz (zverdhje e lekures).
2. Urina e erret .
3. Jashteqitje me ngjyre te çelur .
4. Dhimbje ne pjesen e siperme te barkut.
5. Dhimbje ne mes te shpines.
6. Lodhja.
7. Lekura e irrituar.
8. Nauze dhe te vjella.
9. Gazra ose fryrje barku.
10. Mungesa e oreksit.
11. Mpiksje e gjakut.
12. Humbje peshe.
13. Diabet.

Mjeku mund te dyshoje per kancerin e pankreasit nese kohet e fundit keni zhvilluar diabet ose pankreatit, nje gjendje e dhimbshme per shkak te inflamacionit ne pankreasin tuaj.
Simptomat e kancerit neuroendokrin pankreatik mund te jene te ndryshme nga simptomat tradicionale te kancerit te pankreasit, te tilla si verdheza ose humbja e peshes. Simptomat mund te ndryshojne, por mund te perfshijne diarre dhe anemi.

Sa kohe duhet per te zbuluar kancerin e pankreasit?

Nuk ka asnje shenje treguese te hershme per kancerin e pankreasit. Disa njerez zhvillojne simptoma te paqarta deri ne nje vit perpara se te marrin nje diagnose te semundjes.

Shumë njerez raportojne se simptomat e tyre te para te kancerit te pankreasit ishin dhimbja e shpines ose stomakut. Keto simptoma mund te shfaqen  dhe te largohen  ne fillim, por mund te perkeqesohen pas ngrenies ose kur shtriheni.

KUSH JANE FAKTORET E RREZIKUT PER TE ZHVILLUAR KANCER TE PANKREASIT?

Nje faktor rreziku eshte diçka qe rrit shanset per te zhvilluar nje semundje te caktuar. Faktoret e zakonshem te rrezikut per kancerin e pankreasit perfshijne:

1. Pirja e duhanit apo perdorimi i formave te tjera te duhanit.
2. Obeziteti, veçanerisht nese mbani peshe shtese rreth belit.
3. Diabeti, veçanerisht diabeti i tipit 2. Diabeti me shfaqje te papritur mund te jete nje shenje e kancerit te pankreasit.
4. Ekspozimi ndaj kimikateve te caktuara, si pesticidet dhe petrokimikatet.
5. Pankreatiti kronik, nje inflamacion i perhershem i pankreasit.
6. Pankreatiti kronik i trasheguar per shkak te ndryshimeve te gjeneve (mutacioneve) kaloi nga prindi biologjik tek femija.
7. Sindromat trashegimore me ndryshime (mutacione) ne gjene, si gjenet BRCA1 ose BRCA2 kalojne nga prindi biologjik tek femija.

SI MUND TE DIAGNOSTIKOHET KANCERI I PANKREASIT?

Eshte e veshtire te zbulohet kanceri i pankreasit ne fazat e hershme.
Nese mjeku dyshon per kancer pankreatik, ai do te rekomandoje nje kombinim te testeve te funksionit te pankreasit, te cilat mund te perfshijne:

1. Testet imazherike
   Mjeku mund te kete nevoje te marre nje ose me shume nga testet e meposhtme te imazherise:

Skanimet CT (tomografia e kompjuterizuar).
MRI (imazheri me rezonancë magnetike).
PET (tomografi me emetim pozitron).
Ekografi endoskopike (EUS).

2. Analizat e gjakut
   Nje test gjaku mund te zbuloje shenuesit e tumorit te pankreasit .
   Per kancerin e pankreasit, nivelet e larta te antigjenit karbohidrat (CA) 19-9 – nje lloj proteine e çliruar nga qelizat e kancerit te pankreasit mund te tregojne nje tumor.
3. Laparoskopia e stadifikimit.
   Ndonjehere, mjeku perdor laparoskopine per te percaktuar shkallen e kancerit te pankreasit dhe nese heqja eshte e mundur.
4. Testimi gjenetik
   Disa njerez me kancer pankreatik kane mutacione ne gjenet BRCA1 dhe BRCA2. Megjithese ju mund t’i njihni keto gjene si “gjenet e kancerit te gjirit”, mutacionet ne BRCA1 dhe BRCA2 mund te tregojne gjithashtu lloje te tjera te kancerit, duke përfshire prostaten, vezoret dhe pankreasin.

Nese jeni nje i aferm i shkalles se pare (nje prind, femije ose vella) i dikujt qe ka kancer pankreatik, duhet te merrni parasysh testimin gjenetik. Rezultatet tuaja mund t’ju tregojne nese keni nje mutacion te gjenit BRCA1 ose BRCA2. Mbani ne mend, edhe nese keni mutacion, kjo nuk do te thote se do te keni kancer. Por njohja e rrezikut eshte e rendesishme.

SI TRAJTOHET KANCERI I PANKREASIT?

Kirurgjia eshte e vetmja menyre realiste per te kuruar kancerin e pankreasit. Por kirurget e rekomandojne vetem kur mendojne se mund ta heqin te gjithe kancerin. Perndryshe, ka pak ose aspak perfitim.
Qe operacioni te jete i suksesshem, kanceri duhet te kufizohet plotesisht ne pankreas. Edhe atehere, heqja totale e kancerit mund te mos jete e mundur.

1. Pankreatektomia totale
   Nese kanceri eshte perhapur ne te gjithe pankreasin tuaj, por rezeksioni (heqja) eshte ende i mundur, mjeku mund te marre ne konsiderate nje pankreatektomi totale. Ky operacion heq gjithe pankreasin tuaj, fshikezen e temthit, shpretken dhe nje pjese te stomakut dhe zorreve te vogla.

Mund te jetosh pa pankreas, por mund te shkaktoje efekte anesore te medha mungesa e tij. Pa pankreas, ju do te zhvilloni diabet dhe keni nevojë per insuline per te mbijetuar. Per me teper, do t’ju duhet te merrni pilula te enzimes se pankreasit per te ndihmuar me tretjen.

2. Kimioterapia
   Kimioterapia perdor barna qe vrasin qelizat e kancerit. Mjeket i japin keto barna ne forme pilule ose nepermjet nje rruge IV ne krahun tuaj.
3. Radioterapia (Terapia me rrezatim) .
   Terapia me rrezatim perdor rreze X me energji te larte per te vrare qelizat e kancerit. Mjeket zakonisht perdorin kete qasje per te trajtuar kancerin e pankreasit.

Me shpesh, mjeket kombinojne terapine me rrezatim me kimioterapine (kemoradiacion).

4. Terapia target
   Ky trajtim perdor barna qe “shenjestrojne” disa proteina. Keto proteina kontrollojne se si rriten dhe perhapen qelizat e kancerit. Mjeket mund te kombinojne target terapine me trajtime te tjera si terapia me rrezatim.

Barnat e zakonshme te target terapise per kancerin e pankreasit perfshijne:

1.Erlotinib.
2.Olaparib.
3.Larotrectinib.
4.Entrectinib.

5. Menaxhimi i dhimbjes
   Kanceri i pankreasit mund te jete shume i dhimbshem pasi mund te perfshije nervat afer. Mjeku mund t’ju ndihmoje te menaxhoni dhimbjen me medikamente orale, anestezi ose injeksione steroide.

Nese keni kancer pankreatik dhe filloni te zhvilloni dhimbje te forta dhe te vazhdueshme, tregoni mjekut tuaj sepse mund te gjejne nje trajtim qe do te lehtesoje simptomat tuaja.

REFERENCAT

1. Siegel, R. L., Miller, K. D., & Jemal, A. (2020). Cancer statistics, 2020. CA: A Cancer Journal for Clinicians, 70(1), 7-30.
2. Ryan, D. P., & Hong, T. S. (2020). Barriers to effective pancreatic cancer treatment. Journal of Clinical Oncology, 38(34), 4125-4135.
3. Rahib, L., Smith, B. D., Aizenberg, R., Rosenzweig, A. B., Fleshman, J. M., & Matrisian, L. M. (2014). Projecting cancer incidence and deaths to 2030: the unexpected burden of thyroid, liver, and pancreas cancers in the United States. Cancer Research, 74(11), 2913-2921.
4. Conroy, T., Hammel, P., Hebbar, M., Ben Abdelghani, M., Wei, A. C., Raoul, J. L., … & Bachet, J. B. (2018). FOLFIRINOX or gemcitabine as adjuvant therapy for pancreatic cancer. New England Journal of Medicine, 379(25), 2395-2406.
5. Kamisawa, T., Wood, L. D., Itoi, T., & Takaori, K. (2016). Pancreatic cancer. The Lancet, 388(10039), 73-85.