Syte jane organet shume te rendesishme ne jeten tone, ato realizojne nje nga funksionet me te rendesishme ate te shikimit.
Misioni i tyre eshte te kapin driten nga mjedisi dhe te kthejne sinjalet e drites ne impulse nervore qe arrijne ne tru ne menyre qe ai t’i interpretoje ato dhe te na tregoje nje imazh te asaj qe na rrethon.

Çrregullimet e shikimit jane te gjitha ato semundje qe demtojne funksionalitetin e syve dhe qe mund te na bejne te humbasim kapacitetin vizual. Semundjet e syve jane shume te zakonshme ne popullate dhe mund te kene origjine nga me te ndryshme.

Ne nje artikull, keni dhene informacion per llojet e semundjeve infektive qe prekin me shpesh syte.
Ne kete rast, ne do te shikojme ato semundje qe nuk jane shkaktuar nga veprimi mikrobeve, por jane shkaktuar nga situata te tjera , qe shepsh kane qene prezente ne jetet tona dhe ne nuk kemi pasur dijeni per to.

SEMUNDJET ME TE ZAKONSHME QE PREKIN SYTE

1. MIOPIA

Miopia eshte nje çrregullim shume i zakonshem i syrit qe ka karakteristike faktin se personi, edhe pse ai mund te shohe qarte objektet aty prane, ai ka veshtiresi te perqendrohet ne ato me larg.

Zakonisht shkaqet jane defekte gjenetike (ne shume raste te trasheguara) qe ndryshojne strukturen e disa prej perberesve te syrit, ekspozimi i zgjatur ndaj drites se pajisjeve elektronike, konsumimi i substancave toksike qe ndikojne ne shqisen e shikimit dhe vuajtien nga disa semundje (zakonisht infeksionet e syve dhe diabeti).

Perveç mjegullimit te objekteve te largeta, miopia shoqerohet me simptoma te tjera te tilla si lodhje te syve dhe dhimbje koke.

Menyra me e mire per te korrigjuar miopine eshte duke veshur syze ose lente kontakti. Sidoqofte, nese personi deshiron, ata gjithashtu mund t’i nenshtrohen nje operacioni me lazer ne te cilin nje lente intraokulare eshte e instaluar per te zgjidhur problemin per aq kohe sa nje okulist e konsideron te realizueshme.

2. HIPERMETROPIA

Hipermetropia eshte nje çrregullim i syve qe eshte gjithashtu shume i zakonshem, por ne kete rast karakterizohet nga fakti se personi ka te veshtire te shikoje objektet qe jane afer, ndersa objektet qe jane larg i sheh ne rregull.

Shkaku eshte gjenetik, ne kete rast kornea nuk eshte shume e fuqishme ose syri eshte me i shkurter se zakonisht. Shume njerez me kete çrregullim nuk verejne asnje simptome pasi syri eshte ne gjendje ta kompensoje duke rritur perpjekjet e muskujve qe e rrethojne, por ne afat te gjate kohor kjo perfundon duke çuar ne lodhje vizuale, kruajtje te syve dhe dhimbje koke.

Hipermetropia mund te korrigjohet me perdorimin e syzeve ose lenteve te kontaktit, edhe pse nese personi deshiron, ata gjithashtu mund t’i nenshtrohen nje operacioni me lazer.

3. ASTIGMATIZMI

Astigmatizmi eshte nje çrregullim i syrit i karakterizuar ne ate qe drita bie ne disa pika te ndryshme ne retine, duke i bere objektet e aferta dhe te largeta te paqarta.

Ky çrregullim mund te zhvillohet si per shkak te faktoreve gjenetike ashtu edhe si rezultat i ndonje semundjeje ose demtimi tjeter qe ndryshon lakimin e kornese. Mbivleresimi i personit per t’u perqendruar ne objekte perfundon duke shkaktuar lodhje te syve, skuqje dhe kruajtje te tyre, marramendje dhe dhimbje koke.

Vizioni i paqarte i shkaktuar nga astigmatizmi mund te korrigjohet duke veshur syze, lente kontakti ose nje kirurgjie me lazer.

4. STRABIZMI

Strabizmi eshte nje çrregullim i syve ne te cilin syte nuk jane ne gjendje te mbajne shtrirjen e duhur. Kur perpiqeni te perqendroheni ne nje objekt, njeri nga syte ose kthehet nga jashte (ekzotropia), nga brenda (ezotropia), lart (hipertropia) ose poshte (hipotropike).

Shkaku eshte se muskujt qe kontrollojne pozicionin e syrit nuk koordinojne mire per shkak te defekteve neurologjike ose te ndertimit te tyre.

Keshtu qe si pasoje e ketij problemi, truri injoron informacionin qe merr nga syri i devijuar, duke e njohur ate si “sy dembel”. Problemi me i madh eshte fizik, pasi devijimi i syrit mund te jete shume i dukshem dhe te prishe pamjen fizike.

Nese strabizmi nuk eshte shume i rende, mund te zgjidhet me terapi vizuale, e cila perfundon duke lejuar qe syte te pozicionohen ne menyre korrekte. Ne rast se devijimi eshte shume i theksuar, e vetmja mundesi trajtimi eshte kirurgjia, e cila nuk eshte plotesisht efektive pasi varet nga shume faktore te tjere. Megjithate eshte e rendesishme te trajtohet strabizmi ne moshe te re.

5. KATARAKTA

Katarakti eshte shkaku kryesor i demtimit te shikimit ne bote dhe aktualisht eshte çrregullimi me i operuar i syrit. Ai konsiston ne ate qe kristalina, thjerreza natyrale e syrit, humbet transparencen e saj. Kjo mund te parandaloje qe drita te arrije ne retine dhe personi mund te verbohet.

Shkaku kryesor eshte kalimi i viteve, pasi moshimi e bene lenten(thjerrezen) gjithnje e me pak funksionale. Pacienti vuan nje humbje progresive te shikimit dhe aktualisht ka pothuajse 20 milione njerez te verber ne bote per shkak te ketij çrregullimi.

Simptomat qe paralajmerojne se personi vuan nga katarakti jane: shikimi i turbullt, ndjeshmeria ndaj drites (fotofobi), miopia e shtuar, veshtiresi ne lexim, ulje e aftesise per te dalluar ngjyrat.

Nuk mund te parandalohet, keshtu qe zbulimi i hershem eshte jetik per te aplikuar shpejt trajtimet kirurgjikale qe ndalojne perkeqesimin e lenteve. Per kete arsye, qe nga mosha 40 vjeç rekomandohet qe njerezit t’i nenshtrohen kontrrolleve periodike me okulistin.

6. GLAUKOMA

Glaukoma eshte gjithashtu nje nga shkaqet kryesore te verberise dhe eshte nje çrregullim ne te cilin rritet presioni brenda syrit, e qe perfundon duke demtuar nervin optik.

Glaukom mund te ndodhe ne çdo moshe, megjithese eshte me e zakonshme te shfaqet pas moshes 60 vjeç. Shkaku kryesor eshte se ka nje rritje te lengut ujor, që qarkullon brenda syrit, per shkak te defekteve gjenetike qe çojne ne probleme te drenimit te lengjeve.

Zakonisht nuk paraqet shenja paralajmeruese dhe zhvillimi i tij eshte shume i ngadalshem, prandaj kini kujdes per simptoma te caktuara: pika te erreta ne sy, dhimbje koke, lodhje vizuale, sy te kuq, shikim te paqarte, nauze, te vjella, etj.

Nuk mund te parandalohet dhe demi i shkaktuar eshte i pakthyeshem, keshtu qe trajtimet kane per qellim ngadalesimin e humbjes se shikimit dhe mund te perdoren pika ne sy ose ilaçe te tjera qe ulin tensionin intraokular.

7. RETINOPATIA DIABETIKE

Retinopatia diabetike eshte nje semundje e syve qe shfaqet si nje nderlikim i diabetit, nje çrregullim endokrin i karakterizuar nga sheqeri i tepert ne gjak. Kjo situate demton enet e gjakut te retines.

Ne fillim mund te mos kete simptoma, por ky ind i ndjeshem ndaj drites degjeneron ne menyre progresive per shkak te demtimit te eneve te gjakut dhe jep manifestimet e meposhtme: njolla te erreta ne fushen e shikimit, shikim te paqarte, perceptim te ndryshuar te ngjyrave, etj. Me kalimin e kohes, perfundon duke shkaktuar humbje te shikimit.

Ne varesi te fazes se semundjes, okulisti do te rekomandoje edhe planin e trajtimit. Kjo mund te konsistoje nga nje kontrolli i diabetit ose nese demtimi i syrit eshte shume i avancuar, trajtohet kirurgjikalisht.

8. DEGJENERIMI MAKULAR

Makula eshte nje pjese e syrit qe na lejon te shohim objektet qarte. Me kalimin e kohes, kjo strukture dobesohet dhe krijon degjenerim makular, i cili eshte nje nga shkaqet kryesore te humbjes se shikimit tek ata mbi 60 vjeç.

Degjenerimi i makules ndodh shpejt dhe shikimi behet jo i qarte brenda nje kohe te shkurter.

Semundja nuk mund te parandalohet dhe demtimi i shikimit eshte i pakthyeshem nese ndodh, keshtu qe eshte me rendesi jetike qe t’i nenshtroheni kontrolleve periodike sapo te hyni ne moshen e te 60-ve, trajtimet mjeksore mund te ngadalesojne ndjeshem perkeqesimin e shikimit nese ndodh semundja.

9. SHKOLITJA E RETINES

Retina eshte nje pjese shume e rendesishme e syrit, e vendosur ne pjesen e prapme te tij dhe qe eshte pergjegjese per perceptimin e drites. Shkeputja(shkolitja) e retines eshte nje problem ne te cilen kjo shtrese bie nga pozicioni i saj natyror per shkak te nje semundje te caktuar.

Zakonisht shkaktohet nga demtimi ose trauma, infeksionet e syve, vuajtjet nga nje shkalle e larte e miopise, kryerja e operacionit te syrit me lazer, etj.
Ndodhja e semundjes eshte me e zakonshme tek njerezit mbi moshen 40 vjeç, me nje kulm afer te 55-ve.

Simptoma e pare jane disa pika te vogla qe verehen ne fushen tone te shikimit. Ajo perben nje urgjence mjekesore pasi qe nese nuk mjekohet shpejt me operacion, mund te çoje ne humbje te perhershme te shikimit.

REFERENCAT

1. American Academy of Ophthalmology – Eye Conditions: https://www.aao.org/eye-health/diseases
2. National Eye Institute (NEI) – Eye Diseases: https://www.nei.nih.gov/learn-about-eye-health/eye-conditions-and-diseases
3. Mayo Clinic – Eye Diseases: https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/eye-conditions/syc-20372347
4. World Health Organization (WHO) – Eye Health: https://www.who.int/health-topics/eye-health#tab=tab_1
5. MedlinePlus – Eye Diseases: https://medlineplus.gov/eyediseases.html